केंद्र सरकारच्या विविध योजनांमध्ये एक महत्त्वाची योजना आहे प्रधानमंत्री सूर्य घर योजना (पीएमएसजीएमबीवाई), जी फेब्रुवारी 2024 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते सुरू करण्यात आली. या योजनेचा मुख्य उद्देश देशातील गरीब आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबांना घराच्या छतावर सौर पॅनल्स बसवून फुकट वीज मिळवून देणे आहे. सौर ऊर्जा हा एक पर्यावरणपूरक आणि स्वच्छ ऊर्जा स्त्रोत आहे, आणि याच दिशेने सरकारच्या या महत्त्वाकांक्षी योजनेंतर्गत नागरिकांना सौर ऊर्जा वापरण्यास प्रोत्साहन दिले जात आहे.
पीएम सूर्य घर योजना म्हणजे काय?
पीएम सूर्य घर योजना ही एक अभिनव उपक्रम आहे, ज्याचा उद्देश भारतातील घरांच्या छतांवर सोलर पॅनल्स बसवणे आहे. सोलर पॅनल्समुळे घरांना वीज मिळते, आणि यामुळे त्या घरांचे वीज बिल मोठ्या प्रमाणात कमी होऊ शकते. सरकारने या योजनेद्वारे घराघरात सौर ऊर्जा वापरण्याचा संकल्प केला आहे. याचा फायदा देशाच्या पर्यावरणाला होईलच, पण नागरिकांना आर्थिक बचत देखील होईल. सरकारची मुख्य कल्पना ही आहे की, सौर पॅनल्सच्या माध्यमातून घरांना फुकट वीज दिली जाईल आणि त्या पद्धतीने लोक सौर ऊर्जा वापरण्याला प्रोत्साहित होतील.
एक कोटी इंस्टॉलेशनचे लक्ष्य
योजना सुरू झाल्यापासून केवळ 9 महिन्यांच्या कालावधीत 6.3 लाख सोलर पॅनल्स इंस्टॉल केले गेले आहेत. याचा अर्थ महिन्याला सरासरी 70,000 पॅनल्स बसवले जात आहेत. योजनेचे भविष्यातील उद्दिष्ट आहे की, मार्च 2025 पर्यंत 10 लाख पॅनल्स इंस्टॉल केले जातील. यानंतर 2025 अखेर 20 लाख पॅनल्स, 2026 मध्ये 40 लाख पॅनल्स आणि 2027 पर्यंत एक कोटी पॅनल्स बसवण्याचा विचार आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश देशभरात एक कोटी कुटुंबांना सौर पॅनल्सच्या माध्यमातून फुकट वीज मिळवून देणे आहे. यामुळे सरकारला वीज खर्चात दरवर्षी 75,000 कोटी रुपयांची बचत होईल, असे सरकारचे अनुमान आहे.
आवेदनासाठी पात्रता आणि नियम
पीएम सूर्य घर योजना तंत्रज्ञानाच्या दृष्टीने अत्याधुनिक आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही पात्रता निकष आहेत. या योजनेत भाग घेण्यासाठी, इच्छुक व्यक्ती भारतीय नागरिक असावा लागतो. त्याचबरोबर, व्यक्तीच्या घराच्या छतावर सौर पॅनल बसवण्यासाठी उपयुक्त जागा असावी लागते. तसेच, त्या व्यक्तीकडे वीज कनेक्शन असणे आवश्यक आहे. या योजनेसाठी, इच्छुक व्यक्तीने पूर्वी सौर पॅनलसाठी कोणत्याही प्रकाराची अन्य सब्सिडी घेतली नसावी. याशिवाय, या योजनेचा फायदा फक्त घरकुलांसाठीच आहे, म्हणजेच इमारतीतील अपार्टमेंट्स आणि इतर व्यावसायिक प्रकल्पांना याचा लाभ मिळणार नाही.
पीएम सूर्य घर योजनेचे फायदे
पीएम सूर्य घर योजना घरकुलांना सौर पॅनल्स बसवून फुकट वीज मिळवून देण्याचे वचन देते. यामुळे कुटुंबांना त्यांच्या वीज बिलांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर बचत होईल. 3 किलोवॉटचा सोलर सिस्टम सरासरी 300 युनिट्स वीज उत्पन्न करू शकतो, ज्यामुळे घराच्या वीज बिलावर खूप फरक पडतो. त्याचबरोबर, घरकुलांना त्यांच्या पॅनल्सद्वारे उत्पन्न झालेल्या अतिरिक्त विजेला डिस्कॉमला विकून अतिरिक्त उत्पन्न मिळवता येईल. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कुटुंबाकडे 3 किलोवॉट सोलर सिस्टम असेल, तर ते त्यांची अतिरिक्त वीज डिस्कॉमला विकून दरमहाला 1500-2000 रुपयांपर्यंत किमतीची वीज विकू शकतात.
भारताच्या सौर ऊर्जा ध्येयासाठी महत्त्वाचा टप्पा
सूर्य घर योजनेच्या माध्यमातून भारताच्या सौर ऊर्जा क्षमतेत महत्त्वपूर्ण वाढ होईल. योजनेअंतर्गत, कुटुंबांच्या छतावर सौर पॅनल्स बसवून भारताच्या सौर ऊर्जा क्षेत्रात 30 गिगावॉट ऊर्जा क्षमतेची वाढ होईल. या योजनेने भारताच्या नवीकरणीय ऊर्जा ध्येयात महत्त्वपूर्ण योगदान देण्याची क्षमता आहे. सौर ऊर्जा ही स्वच्छ, हरित ऊर्जा आहे आणि ती पर्यावरणाच्या दृष्टिकोनातून फायदेशीर ठरते. त्यामुळे सौर ऊर्जा वापरणे भारताच्या दीर्घकालीन ऊर्जा गरजांच्या समाधानासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.