या सविस्तर लेखामध्ये आपण केंद्र व राज्य शासनाच्या योजनांमध्ये KYC प्रक्रिया का लागू करण्यात आली आहे, मनरेगा योजनेत KYC का आवश्यक झाली आहे, नवीन प्रस्तावित योजनेबाबत काय माहिती समोर आली आहे, किती लाभार्थी योजनेतून वगळले गेले आहेत, मनरेगा जॉब कार्ड KYC नेमकी कशी आणि कुठे करायची, तसेच KYC न केल्यास पुढे कोणते नुकसान होऊ शकते, याची सखोल आणि सोप्या मराठी भाषेत माहिती घेणार आहोत.
सरकारी योजनांमध्ये KYC प्रक्रिया का राबवली जात आहे?
जय शिवराय मित्रांनो, आज आपण पाहतो की केंद्र शासन आणि राज्य शासनाच्या जवळजवळ सर्वच योजनांमध्ये KYC प्रक्रिया अनिवार्य करण्यात आली आहे. किसान सन्मान निधी असो, शिधापत्रिका योजना असो किंवा इतर कोणतीही सामाजिक कल्याणाची योजना असो, सर्व ठिकाणी लाभार्थ्याची ओळख निश्चित करण्यासाठी KYC लागू केली जात आहे. यामागील मुख्य उद्देश म्हणजे बोगस लाभार्थ्यांना थांबवणे आणि खऱ्या, गरजू आणि पात्र लाभार्थ्यांपर्यंतच सरकारी योजनांचा फायदा पोहोचवणे. अनेक वेळा असे दिसून आले आहे की काही लोक चुकीच्या पद्धतीने लाभ घेतात, ज्यामुळे प्रत्यक्ष गरजू लोक लाभापासून वंचित राहतात. हीच अडचण दूर करण्यासाठी KYC प्रक्रिया अत्यंत महत्त्वाची ठरली आहे.
मनरेगा योजनेत KYC का आवश्यक झाली आहे?
मनरेगा ही देशभरात राबवली जाणारी एक अत्यंत महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेअंतर्गत ग्रामीण भागातील लाखो मजुरांना दरवर्षी रोजगार दिला जातो. मात्र, या योजनेमध्येही अनेक ठिकाणी बोगस जॉब कार्ड, खोटे कामगार आणि चुकीच्या नोंदी आढळून आल्या आहेत. त्यामुळे शासनाने मनरेगा योजनेतही KYC प्रक्रिया सुरू केली आहे. याबाबत आधीही काही वेळा माहिती देण्यात आली होती, पण आजही अनेक जॉब कार्ड धारक KYC पूर्ण होण्याच्या प्रतीक्षेत आहेत. अनेकांना अजूनही KYC कशी करायची, कुठे करायची, याची योग्य माहिती नाही. म्हणूनच ही माहिती पुन्हा एकदा सविस्तरपणे समजून घेणे गरजेचे आहे.
मनरेगा योजनेच्या नावात बदल आणि नवीन बिल
केंद्र शासनाच्या माध्यमातून अलीकडेच एक नवीन बिल मांडण्यात आले आहे. या बिलामध्ये सध्या सुरू असलेल्या मनरेगा योजनेचे नाव बदलून “विकसित भारत गॅरंटीड रोजगार स्कीम” म्हणजेच BVG रामजी योजना सुरू करण्याचा प्रस्ताव आहे. या प्रक्रियेदरम्यान सरकारकडून काही महत्त्वाची आकडेवारी सभागृहात मांडण्यात आली. या आकडेवारीनुसार देशभरात मोठ्या प्रमाणावर लाभार्थ्यांची छाननी सुरू असून, KYC न झालेल्या किंवा इतर त्रुटी असलेल्या लाभार्थ्यांना योजनेतून वगळण्यात येत आहे.
16 लाखांहून अधिक लाभार्थी वगळले – कारण काय?
समोर आलेल्या माहितीनुसार सुमारे 16 लाख 30 हजार लाभार्थी मनरेगा योजनेतून वगळण्यात आले आहेत. यामागे मुख्य कारण म्हणजे KYC प्रक्रिया पूर्ण न होणे किंवा इतर तांत्रिक व कागदपत्रांमधील अडचणी. राज्य शासनाच्या अनेक योजनांमध्ये बोगस लाभार्थी मोठ्या प्रमाणावर लाभ घेण्याचा प्रयत्न करतात. याचा फटका खऱ्या कामगारांना आणि गरजू लोकांना बसतो. म्हणूनच KYC प्रक्रियेमुळे प्रत्येक कामगाराची आणि लाभार्थ्याची ओळख निश्चित केली जात आहे, जेणेकरून पुढे फक्त पात्र लोकांनाच रोजगार आणि लाभ मिळतील.
मनरेगा जॉब कार्ड KYC कशी करायची?
अनेक जॉब कार्ड धारकांच्या मनात एकच प्रश्न असतो की KYC साठी ऑफलाईन अर्ज भरायचा आहे का, की ही प्रक्रिया ऑनलाईन घरबसल्या करता येते. याबाबत स्पष्ट माहिती अशी आहे की मनरेगाची KYC प्रक्रिया आपल्या गावातील ग्रामपंचायत कार्यालयामध्येच केली जाते. यासाठी वेगळा कोणताही अर्ज भरावा लागत नाही. आपल्या ग्रामपंचायतीतील ग्रामरोजगार सेवक यांच्या माध्यमातून ही संपूर्ण प्रक्रिया पार पाडली जाते.
NMMS अॅप आणि फेस आधारद्वारे KYC प्रक्रिया
KYC करण्यासाठी NMMS हे अॅप वापरले जाते. या अॅपच्या माध्यमातून फेस आधार अॅप वापरून लाभार्थ्याची ओळख पडताळली जाते. यामध्ये लाभार्थ्याचा लाईव्ह फोटो घेतला जातो आणि फेस बायोमेट्रिक पद्धतीने आधारशी जुळवणी केली जाते. ही प्रक्रिया पूर्णपणे सुरक्षित आहे आणि फारच कमी वेळात, साधारण एक ते दोन मिनिटांत पूर्ण होते. एकदा KYC पूर्ण झाली की संबंधित लाभार्थ्याचे जॉब कार्ड सक्रिय राहते.
KYC न केल्यास पुढे काय अडचणी येऊ शकतात?
मनरेगाच्या अंतर्गत पुढे मिळणारे सर्व रोजगार, मास्टर रोल, मस्टर क्लिअर करणे, घरकुलाची कामे किंवा इतर कोणतीही कामे फक्त KYC पूर्ण झालेल्या जॉब कार्ड धारकांनाच दिली जाणार आहेत. जर एखाद्या लाभार्थ्याची KYC पूर्ण नसेल, तर त्याला पुढील काळात रोजगार मिळणे थांबू शकते. त्यामुळे कोणताही लाभ गमावू नये यासाठी वेळेत KYC करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
आजच KYC करा – लाभ सुरक्षित ठेवा
मित्रांनो, मनरेगा जॉब कार्ड KYC ही प्रक्रिया खूपच सोपी आहे आणि फारसा वेळ लागत नाही. त्यामुळे वेळ वाया घालवू नका. आजच आपल्या ग्रामपंचायत कार्यालयात भेट द्या, ग्रामरोजगार सेवकांना संपर्क करा आणि NMMS अॅपच्या माध्यमातून आपली KYC पूर्ण करून घ्या. वेळेत KYC केल्यास तुमचे सर्व मनरेगा लाभ सुरू राहतील आणि भविष्यात कोणतीही अडचण येणार नाही.